Wzbudzająca zachwyt „wystawa miejskiej architektury” czy ruchliwa droga wylotowa z centrum na południe miasta? Obecna ulica Kościuszki w Katowicach od początku pełniła ważną funkcję komunikacyjną, łącząc tereny przemysłowe ze śródmieściem. Szybko jednak stała się też promenadą prowadzącą wzdłuż szpaleru drzew do największego w mieście parku. Wystawa Promenada na południe. Historia ulicy Kościuszki pozwala prześledzić rozwój wydarzeń, które przez lata kształtowały wyjątkowy charakter ulicy, czyniąc ją naprzemiennie malowniczą aleją lub zatłoczoną drogą.
Głównym celem zespołu pracującego nad wystawą była popularyzacja historii ulicy Kościuszki. Zależało nam na eksplorowaniu miasta i opowiedzeniu o nim w nowoczesny, angażujący i nielinearny sposób. Zdecydowaliśmy się na wykorzystanie różnorodnych mediów i środków wyrazu, aby trafić do szerokiej publiczności i zaciekawić ją wciągającą opowieścią o Katowicach.
Chcesz dowiedzieć się, jak powstawała wystawa Promenada na południe. Historia ulicy Kościuszki? Przeczytaj poniższy wpis i prześledź kolejne etapy procesu – od kwerendy archiwalnej, przez budowę bazy danych, budowę narracji, aż do stworzenia ekspozycji i planów na rozwój projektu.
Zainteresowanie zespołu Medialabu Katowice ulicą Kościuszki rozpoczęło się od udziału w projekcie Wczytani w Kościuszki (2015). Inicjatywa obejmowała działania takie jak warsztaty reportażu, spacer z przewodnikiem, uzupełnianie Wikipedii o hasła związane z ulicą czy analizę fotografii przedstawiających ulicę sprzed lat.
W ramach serii spotkań Wczytani w Kościuszki odbył się także pokaz audiowizualny SoundLab: KOŚCIUSZKI audio/video (2016). Twórcy – Joanna Bronisławska ASI MINA, Marcin Dymiter aka emiter i Jan Dybała Jr. – łącząc teksty, dźwięki i obraz, przedstawili własną interpretację relacji mieszkańców, historycznych publikacji i materiałów archiwalnych (m. in. projektów szyldów lokali, które mieściły się przy Kościuszki).
Grupa robocza Kościuszki
Wymienione działania skłoniły zespół Medialabu do powołania grupy roboczej Kościuszki – czyli grupy osób chętnych do popularyzowania historii ulicy. Pierwsze spotkanie odbyło się 26.10.2016 w KATObarze. Zainteresowani mogli wysłuchać wykładu Przemysława Piwowarczyka i poznać prowadzącą grupę Kościuszki – Annę Bil.
Cel pracy – popularyzacja historii ulicy
Pierwszym zadaniem zespołu i współpracowników była digitalizacja dokumentów archiwalnych znajdujących się w Archiwum Miejskim w Katowicach. Wśród dokumentów znajdowały się materiały takie jak stare mapy, plany architektoniczne, projekty szyldów, szkice fasad budynków, stare pocztówki czy zdjęcia.
Zespół
Team roboczy składał się z 8 osób – były to Anna Bil, Martyna Bielak, Monika Ciosmak, Jadwiga Kijak, Urszula Augustyniak, Magda Szklarczyk-Kominko, Anna Kopaczewska i Magda Chmiel. Grupę połączyło zainteresowanie Katowicami i dobrze zaplanowany proces projektowy – prowadzony zgodnie z elementami metodyk zwinnych.
Proces projektowy
Proces projektowy rozpoczął się od wypracowania wizji, misji i celu projektu, a pierwsze spotkania wzmocniły poczucie przynależności uczestników do społeczności związanej z projektem. Dalsze aktywności – warsztaty projektowe, wykłady, spacery – zbudowały kapitał społeczny i sieci współpracy pomiędzy grupą roboczą, ekspertami, mieszkańcami Kościuszki, Medialabem i innymi instytucjami, obecnymi na każdym etapie procesu projektowego. Podczas pracy wykorzystano wiele narzędzi wywodzących się z metodologii projektowania usług (service design methodology) oraz projektowania zorientowanego na użytkowniku (human-centered design). Zebrane dane, badania, analizy i konfrontacja z grupami docelowymi pozwoliły na zbudowanie koncepcji projektu.
Równolegle cały proces wspierali eksperci z różnych dziedzin – historycy, historycy sztuki, projektanci i analitycy danych. Umożliwiło to jeszcze lepsze zrozumienie projektu i odbiorcy.
Badania w ramach projektu
Zespół przeprowadził szereg badań ukierunkowanych na poznanie potrzeb zarówno lokalnej społeczności, jak i osób zainteresowanych tematem historii ulicy Kościuszki (i Katowic). To na podstawie zebranych danych, ich analiz i konfrontacji z grupami docelowymi powstawała koncepcja wystawy. W ramach projektu zespół dokonał kwerendy archiwalnej w archiwum miejskim w Katowicach. Następnie po etapie kategoryzowania i analizowania zebranych danych zorganizowano etnograficzne spacery miejskie ulicą Kościuszki, których uczestnicy wypełniali kwestionariusze ankiety badające zarówno zakres tematyczny jak i kwestie organizacyjne dotyczące ich uczestnictwa w potencjalnej wystawie.
W ramach projektu dokonano także analizy danych zastanych dotyczących ulicy Kościuszki. Ze względu na otwarty i rozwojowy charakter projektu, działania badawcze nie ustały z momentem powstania wystawy, wręcz przeciwnie – w jej trakcie w przestrzeni wystawienniczej, prowadzone były wywiady pogłębione z jej użytkownikami. Wyniki posłużą jako materiał kierunkowy o odbiorcach dla kolejnych faz projektu.
Storytelling oparty na danych
Grupa robocza Kościuszki zdecydowała, że najefektywniejszym sposobem katalogowania informacji archiwalnych będzie stworzenie bazy danych. Taki model porządkowania i przechowywania informacji pozwolił na możliwie najszybsze poznanie materiału, a jednocześnie pozwoli stworzyć portalu o historii Kościuszki.
Dzięki temu Promenada na południe. Historia ulicy Kościuszki to wystawa o jednej z najważniejszych ulic Katowic stworzona w duchu data-driven przez interdyscyplinarny zespół projektowy pracujący z wykorzystaniem metodyk zwinnych.
3 x persona
Wyzwaniem było stworzenie produktu zaspokajającego potrzeby trzech różnych grup docelowych: obserwatorów Medialabu, czyli entuzjastów nowych technologii, mieszkańców ulicy Kościuszki i turystów. Zamierzony efekt udało się osiągnąć dzięki wykorzystaniu przemyślanych, różnorodnych nośników informacji. Są to chociażby animacje i pokazy slajdów, drewniane modele wybranych kamienic, archiwalne mapy czy drukowane spacerowniki poświęcone konkretnym zakresom tematycznym.
Historyczna wystawa w niestandardowej formie
Ekspozycja podzielona została na 12 sekcji tematycznych odpowiadających zainteresowaniom potencjalnych odbiorców takich jak: architektura, kultura, sport, zieleń, przemysł czy miejsca dziś już nieistniejące, a kiedyś znaczące dla ulicy.
Mała przestrzeń wystawy – jedynie 52 metry kwadratowe – nie zmieściłaby wszystkich istotnych informacji. Ten problem rozwiązała koncepcja wystawy-punktu informacji turystycznej – miejsca, w którym odbiorca może szybko i w przystępnej formie zapoznać się z całym obszarem tematycznym, a potem dokonać wyboru, które zagadnienia są dla niego najciekawsze, i je zgłębiać.
Podjęcie decyzji ułatwiało 12 drukowanych, bezpłatnych spacerowników-map służących eksploracji ulicy. Celem było skłonienie gości do zwiedzania ulicy Kościuszki szlakami wytyczonymi przez zespół.
Ekspozycja
Wystawa znajdowała się w lokalu przy ulicy Kościuszki 39. Niewielka przestrzeń pomieszczenia podzielona została na 12 stref poświęconych poszczególnym zagadnieniom. Zespół nie zapomniał o detalach – goście wystawy mogli sprawdzić kartoteki poszczególnych kamienic, zabrać do domu reprodukcje archiwalnych pocztówek i odbić pieczątki reprezentujące najważniejsze obiekty przy ulicy.
Wernisaż
Wernisaż wystawy miał miejsce 21 września 2018 r., a oglądać można ją było do końca października 2018 r. Bieżące informacje na temat wystawy znaleźć można było na stronie internetowej projektu.
W czasie trwania wystawy prowadzone były badania ankietowe odbiorców. Ich wyniki pozwoliły zrozumieć motywacje i preferencje gości, a także zweryfikować, czy założenia projektu pokryły się z przewidywanymi reakcjami uczestników.
Wnioski z badań stanowią punkt wyjściowy dalszych działań prowadzonych przez grupę roboczą – już niedługo wydana zostanie publikacja Promenada na południe. Historia ulicy Kościuszki, a od 2020 roku odbiorcy korzystać będą mogli z serwisu do przeglądania danych i przewodnika po ulicy. Projekt ma charakter długofalowy, a materiały przygotowane przez zespół roboczy wciąż dostępne są dla odbiorców.
Dziś mieszkańcy zainteresowani Kościuszki mogą wybrać się na spacer śladami zieleni w towarzystwie Ryszarda Nakoniecznego i Anny Dudzińskiej, autorów podcastu dotyczącego układu urbanistycznego ulicy. Dla zainteresowanych wciąż dostępne są także bezpłatne spacerowniki, animacje dotyczące najważniejszych faktów związanych z Kościuszki i zdjęcia przedstawiające ekspozycję.
Materiały dodatkowe
Zespół nadal rozwija projekt Promenada na południe. Historia ulicy Kościuszki, a chętni wciąż mogą skorzystać z materiałów dotyczących ulicy, np. serii dokumentalnych zdjęć autorstwa Krzysztofa Szewczyka udostępnianych na licencji CC BY 4.0 Medialab Katowice.
Animacje
Wciąż dostępna jest także animacja promocyjna będąca elementem wystawy. Wszystkich chętnych zapraszamy także do zapoznania się z omówieniem projektu na portalu Behance.
