Wzbudzająca zachwyt „wystawa miejskiej architektury” czy ruchliwa droga wylotowa z centrum na południe miasta? Obecna ulica Kościuszki w Katowicach od początku pełniła ważną funkcję komunikacyjną, łącząc tereny przemysłowe ze śródmieściem. Szybko jednak stała się też promenadą prowadzącą wzdłuż szpaleru drzew do największego w mieście parku. Wystawa Promenada na południe. Historia ulicy Kościuszki pozwala prześledzić rozwój wydarzeń, które przez lata kształtowały wyjątkowy charakter ulicy, czyniąc ją naprzemiennie malowniczą aleją lub zatłoczoną drogą.
Narracja wystawy zbudowana została na bazie unikatowych materiałów z Archiwum Urzędu Miasta, starych map, archiwalnych fotografii, szkiców szyldów sklepowych, planów architektonicznych czy korespondencji dawnych mieszkańców.
***
Ulica Kościuszki jest jedną z najdłuższych i najważniejszych ulic Katowic. Od zawsze miała kluczowe znaczenie jako droga łącząca strategiczne punkty miasta i – od pewnego momentu – zazieleniona aleja wiodąca do parku w cieniu mieszczańskich kamienic. Już w latach 20. nazywane były one wystawą miejskiej architektury. Do dziś zachowały się w niemal niezmienionej formie (poza pawilonem handlowym pod nieistniejącym już adresem Kościuszki 1), dokumentując życie i upodobania kilku pokoleń ich mieszkańców i właścicieli.
Być może jednak najwięcej o duchu ulicy mówi dziś jej wyjątkowa struktura. Położona na wzgórzu, rozwijała się w kierunku południa, powoli zajmując kolejne pola rolnicze. Początkowo zwarta zabudowa w dalszej części ulicy rozluźnia się – od rzędów kamienic po wolnostojące domy i wille rozlokowane pośród ogrodów, prowadząc przez tzw. ogrody szreberowskie (czyli ogródki działkowe) aż do parku.
Zieleń przez pewien czas była tak dominującym elementem ulicy, że odcinek wiodący do parku przyjął nazwę Promenadenstrasse (ulica Promenadowa).
Ważnym czynnikiem decydującym o charakterze obszaru ulicy Kościuszki były nieistniejące obecnie obiekty przemysłowe, takie jak Beategrube (Kopania Beata), której imię przez moment nosiła też sama ulica – Beatestrasse (ulica Beaty) czy Huta Henrietta. Dziś ich miejsce zajmują rozległe tereny zielone, które w przeszłości były znakiem charakterystycznym ulicy. Jej część przez lata nazywana była Aleją Lipową.
O dużym znaczeniu logistycznym ulicy świadczy obecność jednej z pierwszych w Katowicach linii tramwajowych, dzięki której mieszkańcy miasta docierać mogli do terenów sportowych zlokalizowanych na wysokości dzisiejszego Parku Kościuszki. Tramwaj ułatwiał też udział w wydarzeniach z pogranicza kultury i rozrywki, które odbywały się w halach targowych i widowiskowych.
Jednocześnie Kościuszki służyła rekreacji: znajdowały się przy niej liczne obiekty sportowe, na przykład Strzelnica Schützenverein Kattowitz czy Boisko Diana. Amatorów wyścigów konnych na Kościuszki przyciągał Dom Służewca, obiekt bardziej znany pod nazwą Bar Galop, czyli pawilon, w którym obstawiać można było wyniki gonitw na torze wyścigów konnych Służewiec w Warszawie.
Prezentowany na wystawie materiał pozwala prześledzić powstanie i rozwój ulicy Kościuszki z kilku perspektyw: w kontekście całego miasta, z punktu widzenia protoplastów ulicy czy pod kątem działalności inwestorów i budowniczych.
W ramach ekspozycji przedstawiamy zbiory danych historycznych obejmujących głównie okres od 1850 do 1950 roku. Wystawa stanowi wprowadzenie do poszczególnych wątków tematycznych, które szczegółowo rozwinięte zostały w ramach 12 tras spacerowych. Te umożliwiają eksplorację historii ulicy, która na czas zwiedzania zmienia się w przestrzeń wystawową w rzeczywistej skali.
Narracje o mieście w kulturze nadmiaru danych – seminarium
Jak opowiadać historie w kulturze nadmiaru danych? W jaki sposób przekształcić duże zbiory informacji w narracje angażujące mieszkańców? Czy technologie sieciowe mogą pomóc w budowaniu miejskich tożsamości Wraz z Międzynarodowym Centrum Kultury w Krakowie zapraszamy na seminarium poświęcone narracjom miejskim w ramach cyklu „Dziedzictwo. Tu przeszłość spotyka się z przyszłością”.
